Sự trở lại ACB diễn ra trong bối cảnh Chính phủ ban hành Nghị định 232, mở đường cho các ngân hàng đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng.
Mười ba năm sau vụ án Bầu Kiên, Ngân hàng Á Châu (ACB) chính thức quay trở lại thị trường vàng miếng – lĩnh vực từng đưa ngân hàng này lên đỉnh cao lợi nhuận rồi cũng kéo họ vào giai đoạn khủng hoảng nặng nề nhất trong lịch sử.
Sự trở lại lần này không chỉ đánh dấu một chương mới của thị trường vàng Việt Nam sau Nghị định 232, mà còn khép lại trọn vẹn hành trình “từ tay buôn vàng lẫy lừng đến cuộc đại tháo chạy” của ACB.
Thời hoàng kim: ACB – Ngân hàng mở sàn vàng đầu tiên tại Việt Nam
Ngày 25/5/2007, Sàn giao dịch vàng ACB, tiền thân là Trung tâm Giao dịch vàng Sài Gòn chính thức đi vào hoạt động. Đây là sàn giao dịch vàng đầu tiên tại Việt Nam được Ngân hàng Nhà nước cấp phép.
Sàn vàng ACB là nơi bán buôn giữa các thành viên gồm các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp kinh doanh vàng có quy mô vốn lớn, có kinh nghiệm trong hoạt động kinh doanh vàng.
Khi đó, ACB đóng vai trò vừa là người tổ chức, vừa là thành viên trực tiếp tham gia giao dịch. Tuy nhiên khối lượng giao dịch thời gian đầu không lớn.
Giữa năm 2007, thời điểm ACB “lặng lẽ” sang Thượng Hải học mô hình vận hành sàn vàng, giới đầu tư chưa thực sự chú ý bởi tâm điểm khi đó là thị trường chứng khoán. Nhưng chỉ ít lâu sau, khi chứng khoán giảm nhiệt, dòng tiền chuyển hướng và vàng trở thành tâm điểm mới.
Đến tháng 12/2007, ACB mở rộng sang dịch vụ “Đầu tư vàng tại ACB” dành cho cá nhân. Động thái này ngay lập tức thổi bùng làn sóng đầu tư, đúng thời điểm nhiều người rời bỏ chứng khoán sau giai đoạn tăng nóng.
Đứng trước nhu cầu tham gia giao dịch vàng của các cá nhân tăng mạnh và sức hấp dẫn về lợi nhuận thu được từ việc tổ chức sàn giao dịch, nhiều ngân hàng thương mại khác và một số doanh nghiệp kinh doanh vàng đã thành lập các sàn giao dịch vàng.
Cuối năm 2008, cuộc cạnh tranh giữa các sàn vàng ngày càng trở nên hấp dẫn với nhiều tiện ích phong phú, từ sản phẩm mua bán giao ngay đến giao dịch tương lai, giao sau.
Sàn vàng ACB khi đó có thời điểm ghi nhận doanh số hơn 8.000 tỷ đồng chỉ trong một ngày. Theo BCTC, trong 3 năm 2008-2010, ACB lãi gần 1.300 tỷ đồng từ hoạt động kinh doanh ngoại hối và vàng.
Cú sốc 2012: Từ “gánh vàng” thành “gánh nợ”
Tháng 8/2012, một biến cố pháp lý liên quan đến một số cựu lãnh đạo của ACB bất ngờ xảy ra. Vụ việc gây chấn động thị trường tài chính, khiến niềm tin của khách hàng lung lay và đặc biệt giáng đòn mạnh vào mảng kinh doanh vàng – ngoại hối.
Đúng thời điểm nhạy cảm ấy, Ngân hàng Nhà nước siết chặt quản lý thị trường vàng, yêu cầu các tổ chức đóng trạng thái vàng trong thời gian rất ngắn, đồng thời chấm dứt huy động và cho vay bằng vàng.
Thời hạn các tổ chức phải hoàn thành đóng trạng thái vàng ban đầu khá gấp, quy định trước 25/12/2012, sau đó được gia hạn đến 30/6/2013.
Với danh mục vàng khổng lồ và hoạt động giao dịch sâu rộng, ACB rơi vào thế bị động, buộc phải xử lý hàng loạt tồn đọng chỉ trong vài tháng.
Hệ quả là năm 2012, ACB lỗ kỷ lục 1.864 tỷ đồng từ kinh doanh vàng và ngoại hối. Số dư vàng trên bảng cân đối giảm mạnh xuống 4.327 tỷ đồng vào cuối năm, giảm hơn 27% so với năm 2011. Bên cạnh đó, các khoản phải thu liên quan đến vàng tài khoản với đối tác nước ngoài cũng khiến ngân hàng chịu áp lực lớn. Đây là một trong những giai đoạn khó khăn nhất của ACB.
Trong bối cảnh ấy, ông Trần Mộng Hùng – người sáng lập ACB quay lại Hội đồng quản trị để tái lập kỷ luật và định hướng chiến lược. Con trai ông, ông Trần Hùng Huy, trở thành Chủ tịch HĐQT ở tuổi 34 – một trong những chủ tịch ngân hàng trẻ nhất Việt Nam thời điểm đó.
Dưới sự lãnh đạo của HĐQT và Ban điều hành mới, ACB đã nỗ lực lành mạnh hóa cơ cấu bảng tổng kết tài sản thông qua việc xử lý các tồn đọng liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng theo chủ trương của NHNN.
Sang 2013, ACB bước vào cuộc “đại dọn dẹp” hiếm có trong ngành ngân hàng. Nhà băng tất toán trạng thái vàng tài khoản trước hạn, dừng hoàn toàn huy động vàng và chuyển toàn bộ dư nợ cho vay vàng sang VND. Các khoản phải thu từ hoạt động kinh doanh vàng với đối tác nước ngoài được thu hẹp đáng kể, từ hơn 13.000 tỷ đồng xuống chỉ còn 1.447 tỷ đồng.
Đến cuối năm 2013, lỗ thuần từ kinh doanh vàng và ngoại hối của ACB giảm mạnh xuống 77,6 tỷ đồng. Đồng thời, số dư vàng trên bảng cân đối cuối năm cũng giảm mạnh từ 4.327 tỷ đồng xuống còn 43,1 tỷ đồng, con số gần như bằng 0 so với quy mô vài nghìn tỷ trước đó.
Từ năm 2014, ACB đã cơ bản giải quyết ổn thỏa câu chuyện liên quan đến vàng, ổn định hoạt động kinh doanh, chính thức quay trở lại “đường đua”.
Sự trở lại sau 13 năm: ACB tái xuất thị trường vàng miếng
Sự trở lại vào năm 2025 vì thế mang ý nghĩa đặc biệt. Sau khi Nghị định 232 có hiệu lực từ ngày 10/10, các ngân hàng và doanh nghiệp đủ điều kiện được phép nhập vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.
ACB là ngân hàng đầu tiên tuyên bố tái đưa vàng miếng thương hiệu ACB trở lại thị trường. Ngân hàng cho biết đã khôi phục toàn bộ năng lực sản xuất, đồng thời chuẩn bị triển khai giao dịch vàng trực tuyến trên nền tảng ACB One để tối ưu trải nghiệm khách hàng.
Cùng với việc tái khởi động thương hiệu vàng miếng, ACB cũng công bố bản điều khoản quy định giao dịch mua bán vàng miếng. Theo đó ngân hàng này sẽ bắt đầu giao dịch mua, bán vàng miếng tại một số chi nhánh trong thời gian tới.
Loại vàng giao dịch gồm vàng miếng thương hiệu ACB, SJC và các loại vàng miếng khác theo quy định và cập nhật tùy giai đoạn.
Theo thông báo từ ACB, vàng miếng là sản phẩm được dập thành thỏi, có chữ, số chỉ khối lượng, chất lượng, ký mã hiệu của doanh nghiệp hoặc ngân hàng thương mại được NHNN cho phép sản xuất.
Người mua bán vàng miếng phải giao dịch theo giá niêm yết hoặc thỏa thuận của ACB tại từng thời điểm. Đồng thời, khách hàng cá nhân phải cung cấp đầy đủ thông tin, giấy tờ tùy thân, hồ sơ pháp lý. Với khách hàng là tổ chức, đơn vị phải xuất trình giấy phép mua bán vàng miếng của NHNN.
“Bảng giá vàng niêm yết trên website và ứng dụng ACB One chỉ mang tính tham khảo, trong trường hợp hệ thống trục trặc, giá áp dụng là giá tại quầy hoặc giá hệ thống tại thời điểm giao dịch. Khách hàng hoàn toàn chịu rủi ro từ biến động giá vàng và các thiệt hại phát sinh từ quyết định mua bán của mình”, ACB nhấn mạnh.
Việc ACB trở lại thị trường vàng sau 13 năm không chỉ là sự mở rộng sản phẩm. Nó đánh dấu một vòng tròn lịch sử khép kín: từ thời kỳ mở sàn vàng sôi động nhất thị trường, đến cú sốc buộc phải rút lui hoàn toàn, rồi trở lại với tâm thế thận trọng và chuyên nghiệp hơn trong bối cảnh chính sách đã thay đổi.
Trong khi thị trường vàng Việt Nam bước sang giai đoạn quản lý mới, ACB cũng mở ra một chương phát triển mới, lần này dựa trên kinh nghiệm, kỷ luật và sự trưởng thành sau hơn một thập kỷ biến động.
